Đã nhiều lần ghé Huế, dịp này thật mừng thấy thành phố đã tạo dựng nhiều nét thơ, nhiều nét mới cả cho người dân lẫn du khách như con đường đi bộ dọc sông Hương, khu chợ đêm có không gian nghệ thuật, các em đứng bán nói năng thật nhẹ nhàng với lời cảm ơn dịu dàng và nụ cười hiền hậu.
Sáng đó mình lãng đãng thăm thành nội, ngắm những bông sen còn sót lúc đã vào thu, lá sen đã tàn nhưng trong làn nước xanh là những đàn cá đủ màu sắc bơi lội trông vui mắt. Cùng đứng dưới bóng râm bên hồ ngắm cảnh là đoàn khách Tây xì xồ đủ thứ tiếng với người hướng dẫn là một bạn trẻ nói tiếng Anh với vẻ tự tin sành sỏi. Đoàn khách hơn chục người nghe lời thuyết minh qua tiếng phát ra từ cái máy lỉnh kỉnh bạn đeo trên người, nên lời thuyết minh dội vào tai, làm mình không để ý mà nghe được cả.
“Toàn bộ thành nội này là cái copy của Tử Cấm Thành bên China, các thứ này cũng y chang như Thiên An Môn, cách quan văn quan võ xếp hai hàng trong ngày chầu cũng như ở thời phong kiến của China.” Bạn dõng dạc phi lộ với khách. Rồi bạn giới thiệu chi tiết về các đời vua nhà Nguyễn, điều để lại là vị vua cuối cùng - Bảo Đại thạo tiếng Pháp hơn là tiếng Việt nên ông ấy toàn nói tiếng Pháp!
Rồi bạn dừng chân kể rằng ‘chỉ có các hoạn quan và cung tần mỹ nữ của vua được qua lại lối này’ rồi bạn nói chi tiết về hoạn quan – các em bé trai được đưa vào cung vua rồi để được chuẩn bị cho cuộc phẫu thuật cho đời hoạn quan ra sao – gia đình các em được hưởng những bổng lộc của vua như thế nào – như được bớt sưu và miễn thuế – nên cha mẹ ước con mình được làm hoạn quan. Các vị quan trong triều cũng tranh nhau cung tiến con gái cho vua – vì sẽ là cái cầu cho họ tiến thân v..v.. và được vị nể và danh vị cao trong xã hội được là bố vợ của vua!’
Nghe sao đau đớn quá, mình chỉ muốn xót thương cho người mẹ nào đã mất đứa con trong cảnh ấy. Có ai đã từng thăm phần mộ cô đơn của những hoạn quan xưa để thấu hiểu? Có ai đã từng nghe nỗi bi ai của đời cung tần mỹ nữ? Đã toan rời đi cho khỏi phải nghe thêm thì lại nghe thấy câu này nữa ‘Hoạn quan ở China là làm cố vấn quyền uy cho nhà vua, còn hoạn quan trong triều đình Việt Nam chỉ là đầy tớ hầu hạ quanh vua làm những việc vặt như hầu cơm và rót nước.’
Chờ khi đoàn khách đang tản mác chụp ảnh là lúc bạn đứng một mình, mình tới gần nói nhỏ đủ cho bạn ấy nghe nhưng cố nói thật rành rọt:
- Này em đã từng nhìn thấy Thiên An Môn và Tử Cấm Thành bao giờ chưa mà em lại tổng kết về thành nội như thế?
Với vẻ ngạc nhiên nhưng không một chút nao núng, bạn gắt gỏng tránh trả lời mà đáp lại với vẻ mặt như nắm chắc trong tay toàn bộ chân lý:
- Chị về đọc lại lịch sử nhé – lịch sử nó đúng là như thế đấy.
- À, lịch sử cũng ghi rằng một vị hoạn quan người Việt đã vẽ thiết kế Thiên An Môn và làm tổng công trình sư điều hành xây dựng Tử Cấm Thành đấy, em có biết không?
- Ờ, em biết quá đi chứ, đấy là ông Nguyễn An.
- Thế có phải tất cả hoạn quan đều chỉ làm việc bưng cơm rót nước cho vua đâu em.
- (Im lặng không đáp)
- Nếu em muốn kể về các hoạn quan chi tiết đến thế, lại muốn nhắc đến công trình bên Trung Quốc khi em đang giới thiệu thành Huế, sao em không nhắc tới ông Nguyễn An cho người ta biết về một vị hoạn quan xuất chúng người Việt cho nó công bằng?
Vừa lúc ấy đám khách Tây của bạn ấy đã từ từ tập trung gần rồi, mình liền quay đi không nhìn lại, còn nghe thấy tiếng bạn với theo:
- Cám ơn chị.
Mình vẫn đang trên đường ‘đi đâu loanh quanh’, đang nghĩ phải hỏi các nhà sử học xem thực hư thế nào. Nhưng bước đi tự nhiên thật ‘mỏi mệt’ bởi lòng nặng trĩu – tôi buồn vì biết vì sao tôi buồn – bạn kia sao thiếu niềm kiêu hãnh về lịch sử đất nước mình đến mức ấy? Bạn muốn du khách biết về tổ quốc mình như vậy ư? Còn gì nữa mà bạn ấy thao thao bất tuyệt mỗi ngày cho người nước ngoài thưởng ngoạn tại thành Huế?
Nhìn những ánh mắt ưu tư của đoàn người đang chăm chú nghe bạn ấy nói – lòng trào lên nỗi cay đắng bởi bạn không hiểu rằng – trong tiền nhân có chúng ta, trong di sản nước nhà có mình trong đó – lời thuyết minh kia đã làm cho cái danh tính Việt của chính bạn nhạt nhòa đi vì bạn có gì đâu mà chỉ là sao chép, bạn là ai trong ám ảnh nhược tiểu? Du khách sẽ ra đi với những điều về Huế như bạn ấy nói có còn chút gì để nhớ hay không?
Tác giả: Kim Chi