Sách “Đại Nam thực lục” phản ánh Vua Gia Long cho Võ Văn Phú 
mộ dân bổ sung vào đội Hoàng Sa

Nhận thức được vai trò to lớn của vùng lãnh hải đối với sự tồn tại của vương triều, Vua Gia Long có cách nhìn thấu đáo đối với các quần đảo, trong đó có quần đảo Hoàng Sa. Hải đội Hoàng Sa vốn được thành lập từ thời các chúa Nguyễn với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền lãnh hải và khai thác các sản vật biển. Trước thời Gia Long lực lượng chủ yếu của Hải đội Hoàng Sa là những người ở các xã An Vĩnh, An Hải và An Kỳ (tỉnh Quãng Ngãi). Đến thời ông nhà vua đã cho lấy thêm người dân tại các địa phương khác bổ sung vào Đội Hoàng Sa để củng cố thêm sức mạnh của đội quân này nhằm đối phó với những biến cố có thể xảy ra trên vùng lãnh hải.

Thời Vua Gia Long Đội Hoàng Sa mạnh hơn cả về vai trò lẫn tổ chức hoạt động. Sách “Đại Nam thực lục chính biên đệ nhất kỷ”, quyển 22, năm Gia Long thứ 2 (1803) có chép: “Tháng 7, lấy Cai cơ Võ Văn Phú làm Thủ ngự cửa biển Sa Kỳ, sai mộ dân ngoại tịch lập làm đội Hoàng Sa”.

Sách “Đại Nam thực lục” nói về việc Vua Gia Long phái Phạm Quang Ảnh 
và đội Hoàng Sa ra thăm dò đường biển

Bên cạnh việc chỉnh đốn Đội Hoàng Sa, Triều Nguyễn nói chung và Vua Gia Long nói riêng đã thấy được sự cần thiết việc hành trình ra Hoàng Sa bởi đây là nơi ở xa đất liền. Vì vậy nhà vua đã cho quân ra thăm dò, khảo sát lộ trình ra quần đảo này. Đây là việc làm thể hiện tầm nhìn xa, vì Hoàng Sa là một quần đảo tiền tiêu nằm ở phía đông có liên quan đến chủ quyền của đất nước. Gia Long xem Hoàng Sa như một tấm bình phong che chắn những cuộc tấn công của các thế lực từ phía biển.

Việc khảo sát thủy trình ra Hoàng Sa có mục đích lâu dài và trên hết đó là việc tối quan trọng để giữ vững được quần đảo này. Sách “Đại Nam thực lục chính biên đệ nhất kỷ”, quyển 50, năm Gia Long thứ 14 (1815) chép rằng: “Tháng 2, sai đội Hoàng Sa là những người của Phạm Quang Ảnh ra đảo Hoàng Sa thăm dò đường biển”.

Sách “Đại Nam thực lục” chép Vua Gia Long 
cử đội thủy quân ra đảo Hoàng Sa đo đạc thủy trình

Công việc thăm dò đường thủy ra Hoàng Sa không chỉ làm trong một thời gian ngắn mà được kéo dài qua nhiều năm bởi đây là việc làm khó khăn. Trong quá trình hoạt động của Đội Hoàng Sa, thăm dò đường biển là nhiệm vụ bắt buộc vì đó không chỉ tạo thuận lợi cho để khai thác sản vật mà còn rất quan trọng để triều đình đối phó khi Hoàng Sa có những biến cố xảy ra. Đội Hoàng Sa thực hiện những công việc theo sự chỉ đạo của triều đình và mỗi khi làm xong nhiệm vụ tại Hoàng Sa và các vùng biển khác, Hải đội Hoàng Sa phải báo cáo công việc với triều đình. Sách “Đại Nam thực lục chính biên đệ nhất kỷ”, quyển 52, năm Gia Long thứ 15 (1816) ghi rõ: “Tháng 3, sai thủy quân và đội Hoàng Sa đi thuyền ra Hoàng Sa để thăm dò đường thủy”.

Trong thời gian giữ ngôi, Vua Gia Long đã 3 lần phái quân ra Hoàng Sa thực hiện việc đo đạc thủy trình. Những việc làm của ông khẳng định tính thống nhất toàn vẹn của vương triều và phần biển đảo không thể tách rời với đất liền./.

Nguồn: biengioilanhtho.gov.vn